Python #7: Pętla for

Znamy zmienne, umiemy pobrać dane od użytkownika, wyświetlić wynik operacji, a także wykonywać różne instrukcje w zależności od warunku, ale cały czas brakuje czegoś naszym programom. Przychodzi ten moment, gdy chcemy by w naszym kodzie dana część wykonywała się kilkukrotnie. Takie powtarzanie konkretnego bloku kodu nazywamy pętlą, zresztą na pewno znamy słowo zapętlić i to będziemy dzisiaj z naszym kodem robić.

Pętla FOR

W prostym przypadku chcemy, by dana czynność wykonała się z góry określiną liczbę razy. Tutaj przyda nam się część składni, która występuje w każdym języku programowania – pętla FOR.

Załóżmy, że chcemy zapytać 3 użytkowników o imię, a następnie przywitać każdego po imieniu. Możemy zrobić to tak:

name = input("Jak masz na imię?")
print("Cześć", name)
name = input("Jak masz na imię?")
print("Cześć", name)
name = input("Jak masz na imię?")
print("Cześć", name)

ale wygodniej byłoby jednak tak:

for user in range(0, 3):
    name = input("Jak masz na imię?")
    print("Cześć", name)

Możemy wywoływać każdego pokolei i kopiować ten sam kod, ale nie musimy. Przy 3 osobach jeszcze nie ma problemu, ale przy 30?
Pętle w językach programowania będą nam służyć do radzenia sobie w prosty sposób z takimi powtarzającymi się instrukcjami.

Gdyby osób było 50 nasza pętla zostałaby zmodyfikowana

for user in range(0, 50)

range(start, stop, step)

Funkcja range() może być używana na 3 sposoby.:

Najbardziej podstawowy i najczęściej używany range(0, end) utworzy sekwencję od 0 do podanej liczby. Zapis ten możemy skrócić. Jeśli w range podamy tylko jedną wartość np. range(5) oznacza, że start i step mają wartości domyślne – start = 0, step = 1.

Podając start, możemy zdecydować od jakiego indeksu Python rozpocznie pętlę np. range(3, 10)range(start, end) pozwala określić początek i koniec zakresu.

Natomiast range(start, end, step) dodaje do tego co jaki krok ma się wykonać pętla.

Utworzona sekwencja nigdy nie zawiera końca zakresu(!).

Oznacza to, że range(0, 5) przeczytamy: jako wygeneruj zakres od 0 do 5, ale na 5 przestań się wykonywać!.

Sprawdź to:

for i in range(0, 5):
    print("wartosc: ", i)

Powyższy kod wyświetli: 0, 1, 2, 3, 4 (wyświetli 5 cyfr, od 0, bez ostatniej będącej końcem zakresu tj. cyfry 5). Tak jak wspomniałam, wartość 0 jest domyślna, więc możemy ją pominąć. Jednak, co jeśli chcemy zacząć od innej wartości?

Porównaj ten kod z

for i in range(2, 5):
    print("krok: ", i)

oraz

for i in range(0, 10, 2):
    print("krok: ", i)

Może wydawać się, że funkcja range() tworzy nam niewidoczną listę i dla każdego jej elementu wyświetla wartości. Nic bardziej mylnego! Funkcja range() nie tworzy bezpośrednio listy, zamiast tego zwraca zakres – osobny typ w Pythonie. Range tworzy elementy sekwencji po jednym na raz, tym samym unikamy niepotrzebnego przechowywania pełnej sekwencji w pamięci. Po prostu wie jaki ma zakres (start, stop, krok) i przy wywołaniu na bieżąco „dobiera” nowy, następujący element.

a = range(10)
print(a)

Iterowanie po liście

Oczywiście, nic nie stoi na przeszkodzie, by w pętli wywoływać elementy z listy. Możemy mieć z góry znaną listę imion użytkowników. Np. nasi goście to: Ania, Kasia, Jan, Piotr, Paweł. Ich też da się łatwo powitać w pętli:

names = ["Ania", "Kasia", "Jan", "Piotr", "Paweł"]
for i in range(5):
    print("Cześć", names[i])

ale znacznie czytelniej będzie to zrobić tak:

names = ["Ania", "Kasia", "Jan", "Piotr", "Paweł"]
for name in names:
    print("Cześć", name)

Czym się różnią powyższe przykłady?
Sposobem dostawania do elementów na liście. Pierwszy przykład wykorzysuje fakt, że każdy element na liście ma swój indeks. Jak wiecie z poprzednich odcinków kursu komputery nie liczą jak ludzie. Zamiast liczyć jeden, dwa, trzy …, komputer zawsze (o ile programista nie zada inaczej) będzie numerował rzeczy od 0 – zero, jeden, dwa…. Kolejne elementy tablicy z imionami mają indesy 0, 1, 2, 3, 4. Dzięki temu możemy wyświetlić pierwszego mężczyznę jako element names[2] i pojawi nam się Jan.

Drugi, ładniejszy sposób to wywołanie bezpośrednio imienia z listy for name in names oznacza tyle co dla każdego imienia z listy imion wykonaj instrukcje.

Jeżeli wszystko do tej pory było zrozumiałe, czas to podsumować:
petla for w Pythonie - schemat

Pętla for zawiera:

  • słowo kluczowe for
  • nazwa zmiennej, która odpowiada kolejnym elementom
  • słowo in
  • wartości, po których będziemy iterować
  • blok kodu, który będzie wykonywał się w pętli (oznaczony wcięciem)

W przedostatnim podpunkcie celowo napisałam wartości, a nie lista po której będziemy iterować. Te wartości to moze być lista, iterator, krotka, string czy słownik.

Iterowanie po krotce:

for i in (1,2,3,4):
    print("krok: ", i)

Iterowanie po stringu:

for i in "ala ma kota":
    print("krok: ", i)

Pętla w pętli

Narysowanie trójkąta w konsoli już po pierwszej lekcji i było dla was problemem:

print("#")
print("##")
print("###")
print("####")
print("#####")

Teraz powinno być to jeszcze prostrze:

for i in range(1, 6):
    print(i * "#")

Gdybyśmy chcieli zbudować 3 takie trójkąty?
Można to zrobić powielając kod odpowiedzialny za pojedyńczy trójkąt w ten sposób

for i in range(3):
    print("#")
    print("##")
    print("###")
    print("####")
    print("#####")

albo stworzyć pętle w pętli:

for i in range(3):
    for j in range(1, 6):
        print(j * "#")

Proste?

Zadania

Zadanie 1
Napisz program, który dla 10 kolejnych liczb naturalnych wyświetli sumę poprzedników.
Oczekiwany wynik: 1, 3, 6, 10, 15, 21, 28, 36, 45, 55

Zadanie 2
Napisz program, który dla 10 kolejnych liczb naturalnych wyświetli ich ich wartość do sześcianu. Szybka przypominajka:
liczby do szescianu w petli

Zadanie 3
Pozwól użytkownikowi wprowadzić dowolną liczbę imion ciągiem (np.jako jeden string rozdzielonych przecinkiem lub białym znakiem). Następnie powitaj każdą osobę na liście.

Zadanie 4
Napisz prosty program, który wykona się zadaną przez użytkownika liczbę razy. Z każdym uruchomieniem pętli wyświetli informacje:
– czy liczba jest wielokrotnością 3
– czy liczba jest wielkorotnością 4
– wyświtli „hurra” jeżeli liczba dzieli się zarówno przez 3 jak i 4
– wyświetli gwiazdkę, jeśli żaden z powyższych warunków nie jest spełniony

Zadanie 5
Spróbuj wyświetlić choinkę z trójkątów w taki sposób, aby każdy poziom choinki był o 1 wiersz dłuższy:

#
##
#
##
###
#
##
###
####

Zadanie 6
Wyświetl w konsoli klasyczną tabliczkę mnożenia. W razie wątpliwości jak sformatować, by w konsoli pojawiła się tabela warto sobie przypomnieć odcinek 3 – formatowanie napisów w Pythonie.

Ten wpis jest częścią cyklu Python kurs od podstaw:
Python kurs od podstaw